«در افول تیراژ روزنامه‌ها اینترنت مقصر اصلی نیست»

یک گزارش تحقیقی تازه در آلمان در ارتباط با افول  تیراژ رسانه‌های چاپی می‌گوید که گسترش اینترنت نقش عمده در این افول ندارد. تحقیق ۱۳۰ صفحه‌ای که «سیر قهقرایی مطبوعات روزانه» نام دارد را تیمی به سرپرستی آندرئاس فوگل، پرفسور امور ارتباطات به سفارش بنیاد فریدریش ابرت انجام داده است. بنیاد فریدریش ابرت بزرگترین تینک تنک (اندیشکده) وابسته به حزب سوسیال دمکرات آلمان است.

گزارش می‌گوید که کاهش قدرت خرید مردم نقش عمده‌ای در افول یادشده دارد. علاوه بر این مطبوعاتی که عرضه می‌شوند تناسبی با تغییرات شگرف دهه‌های اخیر در ساختار خانواده‌ ندارند:
 «در حالی که در خانواده‌های چند نفری هر بخش از روزنامه‌های متعارف پاسخگوی نیازهای این یا آن فرد خانواده بود و آبونه آن را به صرفه می‌کرد، در خانواده‌های کوچک شده و عمدتا مجردی این امر موضوعیتی ندارد و بهایی که برای بخش عمده‌ای از صفحات روزنامه پرداخته می‌شود بی‌مورد تلقی می‌شود. این خطر که محتوای روزنامه با خواست شخصی خانواده‌های اتمیزه‌شده تطابق نداشته باشد به لحاظ آماری هم ابعاد قابل اعتنایی گرفته است که در داده‌های ناشران روزنامه‌ها و محققان مناسبات جامعه و مطبوعات به خوبی قابل رویت است».

گزارش سپس به افزایش جابه‌جایی جمعیت به دلایل کاری و شغلی اشاره می‌کند که جوانان مجرد سهم عمده را در آنها دارند و برای بخش بزرگی از آنها دشوار است که خرید و خواندن یک روزنامه را در روال عادی زندگی خود ادغام کنند. البته در میان این بخش‌ها لزوما قدرت خرید مشکل اصلی نیست، زیرا آنها به راحتی پول برای گوشی هوشمند هزینه می‌کنند. این گوشی البته در وجه عمده نه برای استفاده از رسانه‌ها که برای ارتباط با دوستان به صورت فردی یا در شبکه‌های اجتماعی است.

گزارش در ادامه سیر کاهنده تیراژ روزنامه‌ها از سال ۱۹۹۰ را علاوه بر دلایل یادشده به مسائل زیر هم برمی‌گرداند:

*کمتر یا غیرسیاسی‌شدن فضای جامعه و سرخوردگی از سیاست‌های مشابه‌شده احزاب

*پناه بردن به حوزه زندگی خصوصی و سر در لاک خود کردن،

*جهت‌گیری مصراف‌گرایانه جامعه که اولویت‌هایی غیر از روزنامه‌ها را وارد سبد کالای خانواده‌ها کرده،

*تغییر و تحولات در فضای رسانه‌ای که از جمله در شکل رواج تلویزیون‌های خصوصی و سرگرمی بیشتر برای اهالی تجلی پیدا کرده

*فردیت فزاینده در جامعه و متنوع‌شدن سبک‌های زندگی  

...

گزارش پاسخگویی به این شرایط جدید را در گرو متنوع‌کردن محصولات روزنامه‌ای و جهت‌مند کردن آن به سوی ارضای  نیازهای متنوع‌شده افراد جامعه می‌داند. بنا بر گزارش این تنوع در عرصه آنلاین هم قابل ارائه است، ولی آنلاین هم به نوبه خود محدودیت‌هایی دارد که می‌توانند به سود نشریات چاپی بهینه‌شده عمل کنند: همه قدرت خرید یا امکان عملی استفاده از تبلت در روز را ندارند و خواندن متن‌های بلند در تبلت یا اسمارت‌فوت هم آسان نیست. همین حالا هم آمارها نشان می‌دهند که تنها ۱۰ تا ۱۲ درصد مردم از آنلاین برای دسترسی و خواندن رسانه‌ها (نه اخبار جاری، بلکه تحلیل و تفسیر و یادداشت و آموزش و ...) استفاده می‌کنند.

یک نکته مهم در گزارش کیفیت گزارش‌ها و مطالب مطبوعات است. سرپرست تهیه گزارش در مصاحبه با یک نشریه آلمانی می‌گوید که آنچه که ما در عرصه آکادمیک به عنوان یک کار یا  گزارش خوب رسانه‌ای تلقی می‌کنیم و خود و همکاران را از بابت آنها می‌ستاییم، لزوما با خواست و پسند بخش‌های بزرگی از مخاطبان هماهنگ نیست. او می‌گوید که یک گزارش خوب پرفاکت و محتوا باید برای سلیقه مشتری امروزی بسته‌بندی شود، به نوعی با زندگی او پیوند پیدا کند یا دستکم این احساس را در او تحریک کند که با زندگی و مصالح و علائق او کاملا هم بی‌ارتباط  نیست.