خشونت علیه زنان، کارزار زن خبرنگار و حمایت خانم رئیس‌ جمهور

سال ۲۰۱۴ برای خانم دیلما روسف، رئیس جمهور برزیل سال سخت انتخابات است، با مشکلاتی مانند تورم و کاهش رشد اقتصادی.  ولی حالا مقابله با گرایش‌های نژادپرستانه و زن‌ستیزی شدید در درون جامعه هم، به مشکلات او اضافه شده.

برزیل معمولا در قیاس با کشورهای مشابه به عنوان کشوری موفق در رفع نژادپرستی و تبعیض جنسیتی و  از بین‌بردن کلیشه‌های مربوط به رنگ‌پوست و زنان شناخته می‌شود. ولی رویدادهای چند ماه اخیر نشان دادند که وضعیت بدتر از آن است که بتوان به خصوص در آستانه بازی‌های جام جهانی فوتبال تصویر همیشه مثبت برزیل را در صحنه جهانی حفظ کرد.

دو ماه پیش در جریان بازی‌های فوتبال در استادیوم‌های مختلف برزیل حملات و توهین‌هایی علیه فوتبالیست‌های معروف سیاه‌پوست روی داد، موز به آنها پرتاب شد و داوران سیاه‌پوست نیز مشمول حرکاتی مشابه شدند. کار به جایی رسید که خانم دیلما روسف قربانیان این حملات و توهین‌ها را در اقدامی نمادین به دفتر ریاست جمهوری دعوت کرد و حمله به آنها را رسما محکوم نمود: «نژادپرستی در جامعه‌ای که بعد از قاره آفریقا بیشترین تعداد سیاه‌پوست را دارد، جایی نباید داشته باشد.»

ولی یک مشکل عمده دیگر نیز به تازگی جامعه برزیل را به خود مشغول کرده. هفته گذشته موسسه مطالعات اقتصادی کاربردی (Ipea) نتیجه یک نظرسنجی انجام‌شده در ماه مه و ژوئن سال ۲۰۱۳ را منتشر کرد که بسیاری را انگشت به دهان و حتی وحشت زده کرد.

 موضوع نظرسنجی بی‌تفاوتی و حتی همدلی و تفاهم نسبت به خشونت علیه زنان است. نتایج این نظرسنجی به خصوص از آن جهت حائز اهمیت است که موسسه یادشده وابسته به دولت است و تحقیقاتش معمولا دقیق است و مبنایی برای تصمیم‌گیری پارلمان، دولت و سایر نهادهای حکومتی.

در نظرسنجی یادشده از طریق یک پرسشنامه نظر ۴ هزارنفر از شهروندان در دویست شهر کوچک و بزرگ برزیل پرسیده شده است. دوسوم پرسش‌شوندگان زن بوده‌اند. 

 ۶۵ درصد پرسش‌شوندگان یا تام و تمام یا تا حدودی گفته‌اند با این نظر موافقند که زنان اگر لباس‌هایی بپوشند که زیبایی و اندام آنها را به نمایش بگذارد، خودشان زمینه‌ساز و محرک اقدامات خشونت‌آمیز و مستحق چنین رفتاری‌ هستند. ۵۸ درصد پرسش‌شوندگان هم یا تمام و کمال یا قسما با این نظر موافقت کرده‌اند که اگر زنان «رفتار شایسته‌ای» داشته باشند میزان تجاوز به آنها کاهش می‌یابد. این پاسخ‌های شگفت‌انگیز در کشوری داده‌ شده‌اند که کارناوال و رقص رقصنده‌های تقریبا برهنه آن در جهان مشهور خاص و عام است و بخش بزرگی از جمعیت هم با آن همنوایی و شادی می‌کنند. همین تناقض باعث شد که بعدا نتایج نظرسنجی دوباره بازخوانی شود...

 

بنا به داده‌های Ipea سالانه در برزیل ۵۲۷ هزار مورد تجاوز به زنان انجام می‌شود که اغلب دختر یا دختربچه هستند و از این میزان هم فقط ۱۰ درصد آن به پلیس اطلاع داده می‌شود.

آن طور که رسانه‌های برزیل نوشته‌اند روسف دهانش از نتایج این نظرسنجی بازمانده، به خصوص که بخش قابل توجه‌ای از زنان برزیل برخوردی منفی نسبت به خشونت علیه همجنسان خود ندارند.

با انتشار نتیجه نظرسنجی روزنامه‌نگاری به نام نانا کویروز از طریق اینترنت کارزاری به نام  Não mereço ser estuprada راه انداخت که معنایش می‌شود «من مستحق تجاوز نیستم».

 کویروز از زنان خواست که با بالاتنه پوشیده یا برهنه و در حالی ک شعار یادشده را به پوشش (پوشش مضاعف) بالاتنه خود بدل کرده‌اند از خود عکس بگیرند و در اینترنت قرار دهند.

بسیاری از زنان و نیز مردان به کارزار کویروز پیوستند ولی شمار مخالفان و مهاجمان به این اقدام هم کم نبود. بودند زنانی که از «شدت خشم» از کویروز آرزو می‌کردند که او مورد تجاوز قرار گیرد و مردانی نیز تهدید کردند که این کار را انجام خواهند داد. کار به جایی رسید که خود روسف وارد میدان شد و در توئیترش نوشت: «نانا کویزور از همبستگی کامل من برخوردار است. دولت و قانون در کنار او و همه زنانی ایستاده‌اند که قربانی خشونت و تهدید هستند.»

در این میان موسسه Ipea اعلام کرده است که در یک مورد، یعنی رقم ۶۵درصد موافقان اعمال خشونت علیه زنان اگر «لباس محجوبانه» نپوشیده‌ باشند اشتباهی صورت گرفته، و این رقم ۲۶ درصد بوده، و نزدیک به ۴ درصد هم گفته‌اند نظر خاصی ندارند. در مورد رقم دیگر (۵۸ درصدی که گفته‌اند «رفتار شایسته» زنان به کاهش تجاوز منجر می‌شود) اصلاحی صورت نگرفته، یعنی این رقم همچنان دقیق است.

به رغم اصلاح یادشده، با توجه به درستی بقیه ارقام نظرسنجی و نیز تهدیدات گسترده‌ای که متوجه نانا کوایزر شد بحث  همچنان در برزیل داغ است و دولت در صدد تشدید مجازات‌های بیشتر، حتی برای خشونت‌ها و تهدیدها از طریق اینترنت است.

 این که البته صرفا با این قوانین به سرعت ذهنیات و رویکردها عوض شود، از نگاه بسیاری تردیدآمیز است، و لازم است که این اقدام با تلاش در زمینه‌های آموزشی، فرهنگی و توانمندسازی هر چه بیشتر زنان در عرصه‌های مختلف و کمک به برآمد قوی‌تر آنها در عرصه اجتماعی تکمیل و بدرقه شود.

عده‌ای هم به رغم مخالفت علیه خشونت نسبت به زنان در کارآیی اقدام نانا کویروز تردید کرده‌اند و حتی آن را سبب میدان‌دارترشدن نیروهای متعصب‌تر در جبهه مقابل دانسته‌اند. با این همه به نظر می‌رسد که حمایت خانم روسف کفه ترازو را به سود بازتاب اعتراض خانم کویروز سنگین‌ کرده و برزیل درگیر بحثی جدی در باره نگاه خود به زنان شده است.