نتیجه انتخابات ونزوئلا؛ شادی و شوک و تنش

میزان مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری  روز یکشنبه ونزوئلا تقریبا برابر با میزان مشارکت در انتخابات پاییز سال گذشته بود. یعنی حدود ۸۰ درصد واجدان شرایط در هر دو انتخابات شرکت کرده‌اند. در انتخابات قبلی انریکه کاپریلس، نامزد کنونی اپوزیسیون به مصاف چاوز رفته بود و چاوز با ۵۶ درصد بر او پیروز شد.

 این بار گرچه اکثر پیش‌بینی‌ها از فاصله ده تا بیست درصدی نیکلاس مادورو (معاون چاوز و نامزد دولت در انتخابات) با کاپریلیس  حکایت داشتند، اما بنا بر نتیجه انتخابات پیروزی  مادورو با ۳ / ۵۰ درصد آرا و تنها با اختلاف  ۲۳۰هزار رای ( ۵۹ / ۱ درصدبیشتر) ممکن شده است تا دوباره در جمع هوادارنش از  ادامه «انقلاب سوسیالیستی دمکراتیک و مبتنی بر ارزش‌های مسیحیت» سخن بگوید.

به عبارتی پس از شکست چاوز در سال ۲۰۰۷ که می‌خواست تغییراتی را در قانون اساسی از طریق رفراندوم تثبیت کند، این دومین باری است که انتخابات تا این گونه حساس و بحث‌انگیز می‌شود و شادی توام با شوکی را نصیب دولتی‌هاییمی‌کند که در ظاهر بخندنند و در دل بگویند که«قسر در رفتیم»، گیرم که اوباما هم با آرایی در همین حد و اندازه در دور دوم پیروز شد.

اپوزیسیون حاضر به پذیرش نتیجه اعلام شده نیست و می‌گوید که چه بسا که همین اندک رای بیشتری که به حساب مادورو واریز شده حاصل دخل و تصرف و نابسامانی‌ها در روند انتخابات باشد. اکثر ناظران ملی و بین‌المللی اما روایت دیگری دارند و می‌گویند که انتخابات از سلامت لازم برخوردار بوده.  اکثر کشورهای آمریکای لاتین به شمول برزیل و آرژانتین مادورو را به عنوان پیروز انتخابات به رسمیت شناخته‌اند. آمریکا و اسپانیا اما به دفاع از اپوزیسیون برخاسته‌اند. روسیه و چین و کوبا هم در مقام تایید مادورو برآمده‌اند. یعنی در عرصه بین‌المللی هم صف‌بندی‌ها شکل گرفته است.

وزیر خارجه ونزوئلا که سه ماه پیش در بر سر کسب فرمانداری ایالت میراندا رقابت انتخاباتی را به کاپریلس باخت، توصیه‌اش این است که آن زمان هم اختلاف پیروز (کاپریلس) و بازنده بیش از ۳۰ هزار رای نبود، ولی کسی درستی نتیجه را زیر ضرب نبرد و چه بهتر که کاپریلس حالا هم اختلاف ۲۳۰ هزار رای خود با مارودو را به رسمیت بشناسد. اپوزیسیون اما بر تخلف تاکید دارد.

مادورو سه سال وقت دارد اگر ...

با پافشاری اپوزیسیون احتمالا کار به شمارش آرا خواهد کشید که چون باید فقط برگه‌های غیرالکترونیکی شمارش شوند احتمالا مدتی طول خواهد کشید و طبیعی است که  در این ایام تنش صحنه سیاسی ونزوئلا را رها نخواهد کرد.

در صورتی که با یا بدون شمارش آرا هم مادورو پیروز انتخابات اعلام شود، کار او آسان نخواهد بود. اشتباه او در انتخابات این بود که عمدتا وجهه و اعتبار چاوز در نزد هوادارنش را به سرمایه و دستمایه خود بدل کرد و بدون ارائه چهره‌ای مستقل از خود سعی کرد که رای دهندگان را قانع کند که چیزی بیش از کپی چاوز نیست، رویکردی که نتیجه مطلوب را به بار نیاورد. البته تجربه‌اندوزی اپوزیسیون و گشودن هر چه بیشتر رو وشعارهای خویش به سوی بخش‌هایی از هوادارن چاوز هم در افزایش آرای کاپریلس و کاهش آرای مادورو بی‌تاثیر نبود. مادورو نسبت به چاوز در انتخابات قبلی ۶۰۰ هزار رای کمتر آورد، کاپریلس اما نسبت به ان انتخابات ۷۰۰ هزار رای بیشتر را حائز شد. این که بخشی از اقشار فرودست جامعه که از رهگذر اصلاحات اجتماعی چاوز به قشر میانی راه یافته‌اند حالا اراده‌ و مطالباتی پیدا کرده‌اند که سیاست‌های دولت دیگر پاسخگوی آنها نیست هم در جابه جایی‌های آرا بی‌تاثیر نبوده است.

نتیجه انتخابات البته، هم نقش کاریزمای شخصی چاوز را نشان داد و هم میزانی قابل اعتنا از نارضایتی که در امید به این کاریزما و اقدامات احتمالا بعدی چاوز محل بروز نمی‌یافت. تورم و گرانی و قطع مکرر برق و فساد و دستگاه متورم دولت و ضریب بالای جرم و جنایت و بدهکارشدن دولت برای ادامه سیستم رفاهی و ...

مادورو به پشتوانه توصیه چاوز به نامزد دولتی‌ها بدل شد، وگرنه کاریزمای او را نداشت و اگر چاوز این حرف را نزده بود چه بسا که رقابت سختی بر سر جانشینی‌اش در درون حزب و  ارتش درمی‌گرفت. اینک که مادورو صرفا با اختلافی اندک بر رقیب خود پیروز شده احتمالا این رقابت و دو دستگی محلی در صف هواداران دولت و حزب حاکم محلی برای بروز خواهد یافت و مخالفان و رقبا در درون حزب فعال‌تر خواهند شد. به خصوص که جمع‌شدن همه طیف‌های هوادارا دولت در درون یک حزب واحد از همان ابتدا هم چندان با رضایت همه طرف‌ها نبود و فشار کاریزما و تحکم چاوز نقش کمی در آن ایفا نکرد.

اگر مادورو به راستی پیروز انتخابات باقی  بماند با رای شکننده‌اش فقط سه سال وقت دارد که آرای کنونی را بهبود بخشد و جامعه‌ هر چه بیشتر قطبی شده را از این حالت نجات دهد. مطابق قانون اساسی ونزوئلا سه سال (نصف مدت) که از دوره ریاست جمهوری طی شده باشد، اپوزیسیون می‌تواند تحت شرایطی خواهان رفراندوم برای ماندن یا رفتن وی شود، همان کاری که سال ۲۰۰۴ با چاوز شد ولی آن بار  اپوزیسیون نتیجه‌ای نگرفت. این بار اما می‌تواند همه چیز ممکن باشد.