راه‌اندازی الجزیره فرانسوی با کدام هدف؟

۷ سال پیش که شبکه انگلیسی الجزیره راه‌اندازی شد تردیدها در باره موفقیت آن کم نبود و تصور هم نمی‌شد که الجزیره به زودی به سراغ زبان دیگری برود. اما ظاهرا تشدید گرایش دولت قطر به پیشبرد منافع خویش از طریق قدرت نرم رسانه‌ها که در سال‌های اخیر بارزتر شده کار را به جایی رسانده که اینک الجزیره برای راه‌اندازی شبکه فرانسوی خود هم خیز برداشته است. اواسط سال ۲۰۱۴ به عنوان زمان آغاز به کار این شبکه اعلام شده.

خبر را شیخ احمد بن جاسم آل ثانی اعلام کرده، یعنی همان عضو طایفه حاکم آل ثانی که از پاییز سال ۱۳۹۰ بر رأس الجزیره نشسته است. تا آن زمان این مقام  را وضاح خنفر به عهده داشت که خود روزنامه‌نگار بود و نقش اصلی را در بنیانگذاری الجزیره عربی و بعداَ الجزیره انگلیسی و سایر کانال‌های این موسسه رسانه‌ای بازی کرد. استعفای خنفر با این شایعات همراه شد که مسائل سیاسی در کار بوده‌اند و خانواده امیر در صدد کنترل بیشتر الجزیره برآمده. این حدس و گمان که با این تغییر و تحولات آغاز افول الجزیره رقم خواهد خورد هم رونق و روای معینی پیدا کرد.

هم برخورد محتاطانه الجزیره با تظاهرات و اعتراض‌ها در بحرین و هم در عوض، شرکت فعالانه آن در حمایت از شورش‌های در لیبی علیه رژیم قذافی و نیز حمایت فعال از اخوان‌المسلمین مصر و النهضه تونس در کسب قدرت توسط آنها شایعه سیاسی‌شدن بیشتر الجزیره و سمت‌گیری آن در جهت تطابق هر چه بیشتر با گرایش‌ها و منافع حکومت قطر را تشدید کرد و تاییدی شد بر نکاتی که در اسناد انتشاریافته ویکلیکس آمده‌اند.

 

 این اسناد حاوی گفت‌وگوی سفیر آمریکا با خنفر در باره  جهت‌گیری‌های سیاسی الجزیره است، با این تاکید که الجزیره اگر تا قبل از ۲۰۱۰ مشی غربی- اسلامی داشت، حالا بیشتر گرایشی را دنبال می‌کند که عمدتاَ معطوف به قدرت‌گیری نیروهای اسلامی در کشورهای عربی است. حضور پررنگ‌تر واعظی همچون شیخ یوسف القرضاوی و پخش وعظ و خطابه‌های او برای کل جهان عرب در برنامه‌های الجزیره عربی، نشانه‌ خوبی برای این گرایش تشدید شده است.

 در فرانسه هم حالا این بحث کم و بیش درگیر است که الجزیره با راه‌اندازی شبکه فرانسوی چه هدفی را دنبال می‌کند.

قطر از چند سال پیش به سرمایه‌گذاری‌های کلانی در پاریس دست زده، به طوری که حالا از سهام‌داران عمده باشگاه فوتبال سن ژرمن است و رئیس این باشگاه هم تصادفا کسی نیست جز  ناصر الخلیفی، مدیر شبکه ورزش الجزیره. هم این موضوع و هم کمک‌های کلان به جوانان با استعداد مسلمان در میان مهاجرتباران ساکن حومه‌های پاریس تردید و  بدبینی را در میان بخش‌هایی از محافل سیاسی فرانسه، از جمله جناح راست آن برانگیخته.

در مالی و شمال آفریقا هم اصطکاک‌هایی میان منافع فرانسه و قطر شکل گرفته است. هر دو کشور بر سر کسب امتیاز شبکه‌های تلفن همراه و دستیابی به ذخایر این منطقه با هم در حال رقابتند. این که برخی گروه‌هایی که فرانسه در مالی و  منطقه صحرا با آنها درگیر است از سوی قطر حمایت مالی می‌شوند نیز به نکته‌ای حساس در مناسبات دو کشور بدل شده. شاید برای کاستن از تنش ناشی از این مسائل بود که همین چند هفته پیش قطر به سارکوزی، به عنوان یکی از چهره‌های شاخص جناح راست فرانسه پیشنهاد کرد ریاست صندوق سرمایه‌گذاری قطر را به عهده بگیرد

با این همه، به نظر می‌آید که اقدام قطر در فرانسه با حساسیت و بدبینی بدرقه شود. دستکم در ۲۲ کشور زبان فرانسه یا زبان اصلی یا یکی از زبان‌های رایج است. بسیاری از این کشورها که جمعیت مسلمانشان هم قابل اعتناست، مستعمره سابق فرانسه بوده‌اند یا در حال حاضر متحد آن به شمار می‌روند. این که الجزیره با کدام برنامه و گرایش سیاسی اخبار و گزارش‌ها را برای این کشورها روی آنتن بفرستد، تبعاَ برای کل جهان غرب، به ویژه فرانسه و منافع سیاسی، اقتصادی و فرهنگی آن بی‌اهمیت نخواهد بود.