درس‌های تازه اپوزیسیون ونزوئلا و دشواری‌های مادورو

در انتخابات ریاست جمهوری ونزوئلا که امروز در حال برگزاری است، هنریکه کاپریلس، نامزد مخالفان که به مصاف مادورو، معاون چاوز فقید رفته، تفاوتی اساسی با نامزدانی دارد که در دوره‌های قبل به مصاف چاوز رفته‌اند. کاپریلس و جوان‌ترهای حول و حوش او که حالا دو حزب سنتی قدرتمدار در دوران پیش از چاوز را در طیف اپوزیسیون تا حدی به حاشیه رانده‌اند می‌گویند که پیروزی در انتخابات مستلزم جذب آرا از پایگاه اجتماعی چاوز است و این میسر نمی‌شود جز با عدم انتقاد اساسی به برنامه‌های اجتماعی او و تبلیغ و تمرکز بر این که اگر ما به قدرت برسیم فقط این برنامه‌ها را بهتر انجام می‌دهیم.

 مثلا در حالی که مادور گفته حداقل دستمزد را در صورت پیروزی در سه مرحله تا پایان سال جاری مجموعا به میزان ۴۰ درصد افزایش خواهد داد، کاپریلس قول داده که این کار را یک باره و بلافاصله پس از راهیابی به کاخ ریاست جمهوری انجام می‌دهد.

نامزد اپوزیسیون همچنین برای اولین بار خود را ادامه‌دهنده سنت سیمون بولیوار، چهره انقلابی و کاریزماتیک تاریخ ونزوئلا معرفی می‌کند، رویکردی که تا کنون در انحصار چاوز بوده است. این که کارزارها و تجمعات انتخاباتی را نیز اپوزیسیون بیش از پیش به محلات فقیر شهر کشانده خود بی‌سابقه است، یعنی دریافته‌اند که این اقشاری که با سیاست‌های چاوز رایشان بیش از پیش در معادلات سیاسی وارد شده را نمی‌توان مثل گذشته نادیده گرفت و صرفا با اتکای به بخش میانی، مرفه و رو به بالای جامعه رویای پیروزی داشت.

البته کاپریلس مثل گذشته روی ضعف امنیت و ضریب بالای جرم و جنایت در جامعه هم دست گذاشته و برای پایگاه سنتی‌ اپوزیسیون هم بی‌برنامه نیست. قطع صدور نفت ارزان  به کشورهای متحد ونزوئلا مثل کوبا که در ازایش پزشک و معلم و مشاور نظامی گرفته‌اند هم همچنان در شعارهای کاپریلس مطرح است.  ولی رویکرد جدید او نسبت به اقشار فرودست جامعه هم، در میان پایگاه سنتی مخالفان نسبتا با استقبال روبرو شده شاید که این بار ستاره بخت اپوزیسیون درخشش بیشتری پیدا کند.این که حالا در صورت به قدرت رسیدن کاپریلس این رویکرد چقدر جنبه عملی پیدا کند و صرفا در حد شعار برای پیروزی در انتخابات باقی نماند مسئله دیگری است.

کاپریلس یک رویکرد جدید دیگر هم به نمایش گذاشته و آن هم حمله مستقیم به مادور است. در دور قبلی او هیچگاه به چاوز به طور مستقیم حمله نکرد، مبادا که بیشتر به سود چاوز کاریزماتیک تمام شود. بگذریم که چاوز هر چه می‌رسید به طور غیرمستقیم بار او کرد. مثل همین دفعه که مادور سعی کرد با همجنسگرا معرفی‌کردن تلویحی کاپریلس او را در نزد اقشار مذهبی کاتولیک و فرودست جامعه که هنوز به این مسائل به دیده تابو می‌نگرند «بی‌اعتبار» کند.

رقابت فشرده انتخاباتی این بار در غیاب چاوز هر دو جناح را به بیشترین بسیج نیرو رهنمون شده. سابقه نداشته در ونزوئلا که ۱۹ میلیون نفر برای شرکت در انتخابات ثبت‌نام کنند. بسیج دولتی‌ها هم به غیر از شعارهای رفاهی و قسما پوپولیستی بیشتر تکیه بر غم و اندوه ناشی از مرگ چاوز و تبدیل آن به اهرمی برای همبستگی بیشتر برای حضور در پای صندوق‌های رای جهت تداوم «راه چاوز» بوده است.

مادور احتمالا از صندوق‌های رای پیروز بیرون خواهد آمد، بدون آن که نیاز به تقلب و دستکاری آرا داشته باشد. به ویژه از سال ۲۰۰۵ که سیستم الکترونیکی انتخابات در ونزوئلا جاری است کمتر کسی به سلامت انتخابات در این کشور شبهه اساسی وارد کرده است. این که البته نیرویی که در قدرت است معمولا و در ونزوئلا کمی بیشتر از معمول امکانات تبلیغی بیشتری نسبت به اپوزیسیون دارد نکته‌ای است که شکایت اپوزیسیون را برانگیخته، بدون آن که لزوما ناظران برای این تخلف نقش اساسی  در رای احتمالا بالاتر مادور قائل باشند. ۲۰۰ ناظر از ۶۰ کشور جهان بر انتخابات امروز نظارت می‌کنند.

مادورو  ولی نه کاریزمای چاوز را دارد و نه قدرت سخنوری و اقناع همه هواداران را. بر خلاف چاوز از میان ارتش هم برنخاسته و هماهنگی میان حزب و دستگاه دولت و ارتش هم کار سختی است که بر دوش او خواهد بود به علاوه معضلی بزرگتر به نام مشکلات عدیده کشور چه در زمینه اقتصادی که نفت در آن بیش از پیش حرف اول را می‌زند یا نرخ بالای تورم و ضریب خشونت و  تنظیم سیاستی متعادل با واشنگتن. این که برای ممانعت از شبهه تمرکز قدرت در دست خانواده مادور شاید لازم باشد که همسرش را هم به کناررفتن از راس دیوان عالی کشور قانع کند نیز از وظایف احتمالی دیگر مادورو است، وظیفه‌ای که انجام احتمالی  آن در کنار جنبه مثبت،  مردانگی در  ساختار سیاسی ونزوئلا را تداوم بیشتری خواهد بخشید.

روزهای سختی در انتظار مادورو است.