مشکل خواهرخوانده اصفهان

اين روزها در ويلنيوس (پايتخت ليتوانی) جلسه بود، جلسه کميته ميراث جهانی يونسکو. در اين جلسه دو تصميم گرفتند که مقايسه‌آشان برای ما ايرانی‌ها شايد خالی از نکته و تجربه نباشد. بنا به تصميم اول، کليسای جامع کلن ( دم کلن) که از سال ۲۰۰۴ در فهرست آثار تاريخی در معرض خطر قرار گرفته بود از اين فهرست خارج شد. مقامات سياسی و فرهنگی شهر کلن همه تلاش‌ها را به عمل آوردند که کميته يادشده در تصميمش صرفنظر کند. کميته هم شرط گذاشته بود: طرح ساختن برج‌های مسکونی در حريم چشم‌اندازی کليسا را بايگانی کنيد. مقامات کلن بلاقاصله اين طرح را مشمول بازنگری کردند و به جای برج‌های مسکونی صد متری به برج‌های ۶۰ متری رضايت دادند. قول هم دادند که کارهای بيشتری برای افزايش جلوه‌های بصری کليسا انجام دهند. برای مقامات و مردم کلن قضاوت يونسکو ابدا کم اهميت نبود و می‌توانست اعتبار تاريخی شهر کلن و کليسايش که سالانه ۶ ميليون نفر بازديدکننده دارد را خدشه‌دار کند.

کليسای جامع کلن دومين کليسای بلند آلمان و سومين در دنياست. سال ۱۸۸۰ شکل و شمايل امروزی خودش را پيدا کرده .ارتفاع برج‌هاش ۱۵۷ متر است و نمای غربی‌اش بزرگترين سطح را در ميان کليساهای جهان دارد. هنوز هم سياهی و دودگرفتگی ناشی از پرتاب بمب‌های آتش‌زايی که متفثين در جريان جنگ جهانی بر روی اين کليسا انداختند کاملا از بين نرفته. بسياری از اهالی کلن پنهان نکرده‌اند که خبر تجديدنظر کميته يونسکو در تصميمش برايشان از بهترين خبرهای سال‌های اخير بوده.

تصميم دوم کميته ميراث جهانی يونسکو به ميدان نقش جهان اصفهان مربوط می‌شد. طيق ضوابط کميته تا ۲ کيلومتر اطراف بناهای تاريخی جزء حريم چشم‌اندازی آنهاست و نبايد بنا و ساختمانی چنان بلند در اين حريم ساخته شود که چشم‌انداز و منظره اثر تاريخی را ناقص و مخدوش کند و آن را از فاصله دور غيرقابل رويت سازد. در اصفهان اما همه اين‌ها را ناديده گرفتند و سال ۱۳۷۶ در ۷۰۰ متری ميدان نقش جهان شروع به ساختن برجی کردند به نام "برج جهان‌نما" به ارتفاع ۵۴ متر. برج ۸۱هزار و ۸۰۰ متر مربع زيربنا دارد

و مساحتی برابر با ۱۷هزار متر مربع. از سال ۱۳۸۰ که يونسکو از ساختن برج و تاثير منفی آن بر منظر ميدان نقش جهان خبردار شد تا به امروز کشاکش افتان و خيرانی ميان هواداران و مخالفان برج درگير شده که برخی نهادهای مدنی مانند کانون مدافعان حقوق بشر ، بخشی از سازمان میراث فرهنگی و ... هم از جمله مخالفان فعال و تاثيرگذار در آن بوده‌اند. این فشارها و مخالفت‌ها باعث شده که تا حالا به سختی يکی دو طبقه از برج را بزنند، ولی این برای يونسکو کفایت نمی‌کند. دولت احمدی‌نژاد هم همين چند روز پيش برای ظاهرسازی در آستانه اجلاس یونسکو هم که شده ۵ ميليون دلار را به تخريب طبقات فوقانی برج اختصاص داده است. ولی خوب، روند امور نشان می‌دهد که بیش از مسائل و مشکات تکنیکی ،منافعی در کار هست که به کم‌کردن ارتفاع برج رضایت نمی‌دهد . و همین سبب شد اجلاس ديروز کميته ميراث جهانی در يونسکو هم چاره‌ای نبیند جز آن که تهديد خود را در مورد قراردادن نقش جهان در فهرست آثار در معرض خطر تکرار کند، مگر آن که تا فوريه سال آينده از ارتفاع برج جهان‌نما به اندازه کافی کاسته شود.

کلنی‌ها همه تلاش خود را در دو سال گذشته کردند که کليسای معروفشان را از خطر قرار گرفتن در فهرست نامطلوب يونسکو نجات دهند. در مورد برج جهان نما اما ۵ سال سپری شده و خطر همچنان به دور سر ميدان نقش جهان دور می زند. دولت که اراده لازم را ندارد که شهرداری اصفهان را برای برآورده کردن خواست کميته يونسکو زير فشار قرار دهد. نهادهای مدنی ، مثل کانون مدافع حقوق بشر هم گرچه تا کنون تاثيرقابل اعتنايی در تقويت جبهه مخالفان برج داشته اند اما در مجموع ضعيف‌اند و امکانات تاثيرگذاريشان محدود. مردم اصفهان و نهادهای مدنی آن می توانستند نقش مهمی در اين ماجرا بازی کنند که خوب... کاش اصفهان به جای شهر فرايبورگ آلمان با شهر کلن خواهرخوانده بود، شايد که مردم و مقامات اين شهر تجربه کليسای خودشان را به کار می گرفتند و برای ما هم آستين‌ها را بالا می‌زدند!