کتاب در آلمان و ایران؛ آمارها در ایران واقعی‌اند؟

بنا به آمار تازه، سال ۲۰۱۱ در آلمان با ۸۲ میلیون جمیعتش مجموعا ۹۶۲۷۳ عنوان کتاب منتشر شده. درآمد ناشی از فروش کتاب در این سال به ۶ / ۹ میلیارد یورو رسیده که ۱۵ درصدش از طریق اینترنت بوده. یعنی خرید کتاب از طریق اینترنت ۵ درصد رشد پیدا کرده و درعوض کتابفروشی‌های بزرگ و کوچک ۳ درصد از فروش خودشان را از دست داده‌اند، و این روند همچنان رو به پیشرفت است. البته کتاب‌ فروشی‌های زنجیره‌ای بزرگ هم بیش از پیش به فروش اینترنتی رومی‌آورند. سهم کتاب‌های ای- بوک در درآمد یادشده تنها یک درصد است که این هم رو به افزایش است.

تیراژ کل کتاب‌ها در آلمان از یک میلیارد نسخه فراتر می‌رود. از ۹۶۲۷۳ عنوان کتاب سال گذشته، ۸۲۰۴۷ عنوان جدید بوده‌اند و بقیه چاپ دوم یا بیشتر. از عناوین جدید ۱۰۷۱۶ عنوان ترجمه بوده‌اند که ۶۳ درصد آن از زبان انگلیسی انجام شده. شمار کتابفروشی‌های آلمان هم بین ۴ تا ۵ هزار در نوسان است که البته یک درصد هم دولتی نیست.

در ایران طبق آمار رسمی (آمار خانه کتاب) در سال ۹۰ بیش از ۶۸ هزار عنوان کتاب منتشر شده که البته معلوم نیست که چقدرش عنوان جدید و چه تعدادش چاپ مکرر است. با توجه به این که ارائه آمار دروغ و نادرست در دولت فعلی پدیده‌ای نادر نیست، به سختی می‌توان دریافت که چقدر آمار یادشده درست است، هر چند که با بودجه‌ای که سروش و سازمان تبلیغات اسلامی و سایر موسسات دولتی دارند بعید نیست که «کتاب‌سازی» و در انبارها روی هم چیدن هم پدیده نادری نباشد. همین آمار می‌گوید که 11395 عنوان از کتاب‌های منتشرشده دینی (شامل قرآن و نهج‌البلاغه و ...؟) بوده‌اند.  سهم کتاب‌های آموزشی و کمک‌درسی هم به ۶۹۷۹ عنوان رسیده.

همچنین از کل عناوین منتشر شده در سال ۹۰ ،۱۴۰۹۱ عنوان ترجمه و ۵۴۷۲۸ عنوان کتاب تالیفی هستند. تیراژ کل کتاب‌ها هم 668/388/204 اعلام شده. با توجه به ارقام مربوط به آلمان و تفاوت معناداری که میان عادت به مطالعه و سهم کتاب در سبد هزینه خانواده‌ها در هر دو کشور هست، ارقام ارائه شده  در ایران کمی عجیب می‌نماید. ظاهرا از طریق قاطی‌کردن دوغ و دوشاب، عدم ارائه آمار تفکیکی و با لحاظ‌کردن آمار ناشران دولتی که کتاب‌سازی و نشر کتاب، بدون این که خریداری باشد یا نه، از وظایفشان است، شاید نوعی جعل ارقام صورت گرفته است.